تبعید و غربت در شعر محمود سامی‌البارودی

مبارزه با سلطۀ استعمار غرب، یکی از مهم­ترین مسائلی است که شاعران عرب در آغاز عصر جدید به آن پرداخته­اند. این پدیدۀ شوم، بسیاری از مناطق عربی را درگیر ساخت و جوامع عرب از جنبه­های مختلف سیاسی و اجتماعی و فرهنگی از آن متأثّر شدند؛ به گونه­ای که برخی شاعران عرب به خاطر مقاومت در برابر استعمار، تبعید یا زندانی شدند و دشواری‌های فراوانی تحمل کردند. یکی از این شاعران، محمود سامی بارودی است که مدت هفده سال در سرندیب در تبعید به سر برد و آثار این دورۀ تبعید در محتوا، الفاظ و سبک شعر او آشکار است. شعر مبتنی بر فخر و حماسه از ویژگی‌های اساسی ادبیات بارودی است. کثرت و تنوع اشعار میهنی این شاعر به گونه­ای است که می­توان شعر نوستالوژیک و شعر سیاسی وی را به عنوان دو گونۀ مستقل ادبی به شمار آورد. در شعر غربت، شاعر پایبند به عاطفه­ای صادقانه است که چون خطی مشترک اشعار او را به هم پیوند می­دهد. از ویژگی‌های شعر بارودی طولانی شدن اشعار، وحدت انداموارۀ شعر، تنوع موضوعات، صداقت، تکرار و روانی عبارات است. پژوهشگر در این مقاله به بررسی اشعار این شاعر با رویکرد تحلیل محتوا پرداخته است تا جلوه­های گوناگون غربت و دلتنگی را در شعر بارودی، نمایان سازد و تأثیر تبعید و دوری از وطن را در اندیشۀ شاعر و درونمایه­های شعرش بیان کند.